Zachowania społeczne koni dzikich i domowych
Wieloaspektowy system społeczny
Konie, podobnie jak większość gatunków zwierząt kopytnych, są zwierzętami wysoce towarzyskimi. W dzikich warunkach, a nawet na pastwisku, konie żyją w grupach zwanych haremami lub zespołami. Na wolności harem zwykle składa się z jednego do sześciu ogierów, kilku klaczy i potomstwa klaczy w wieku do pięciu lat. Haremy nie ograniczają się do żadnego określonego obszaru geograficznego, ponieważ zwykle podróżują w sposób ciągły w poszukiwaniu pożywienia i wody. Rozmiar haremu może wynosić od 2 do 21 koni, przy czym wiele haremów ogierów jest zwykle większych niż haremy pojedynczych ogierów. W centrum haremu znajdują się same klacze, które pozostaną razem, nawet jeśli ogier umrze lub opuści stado. Jeden ogier, najwyższy rangą samiec haremu, zajmuje większość (jeśli nie wszystkie) z hodowli i służy ochronie stada przed zagrożeniami. Nie oznacza to jednak, że ogier jest zawsze najwyższym rangą koniem w stadzie, ponieważ starsze klacze równie łatwo mogą zająć pozycję dominującą. Nie jest zaskoczeniem, że potomstwo dominujących klaczy ma tendencję do stania się w wyższych stadach osobnikami wyższego rzędu. Wskazuje to zarówno na komponenty genetyczne, jak i doświadczeniowe w systemie hierarchicznym stada.
Relacje między członkami haremu są różnorodne i zależą od wielu czynników. Hierarchia stad wydaje się liniowa i związana z wiekiem lub zdolnością przetrwania w trudnych sytuacjach; jak wielu ludzi by przypuszczało, niekoniecznie opiera się ono na wzroście, wadze, płci lub czasie przebywania w haremie. Status w stadzie zależy również od wieku i płci pozostałych członków; im więcej członków i im więcej członków w każdej grupie wiekowej i płci, tym mniej prawdopodobne będzie wystąpienie hierarchii dominacji. Jest to niezwykle ważne, aby wziąć to pod uwagę podczas stajni koni, ponieważ należy zachować ostrożność podczas trzymania koni razem lub wprowadzania nowych koni do już ustalonej grupy.
Hierarchia stad wydaje się liniowa i związana z wiekiem lub zdolnością przetrwania w trudnych sytuacjach; jak wielu ludzi by przypuszczało, niekoniecznie opiera się ono na wzroście, wadze, płci lub czasie przebywania w haremie.
Rangi
Dominujący ogier ma pierwszeństwo przed klaczami w upale, często usuwa klacz lub źrebak z haremu i zwykle kradnie klacze z innych haremu. O ile nie zachodzą w ciążę, klacze mają 21-dniowe cykle wiosną i latem. Większość klaczy i źrebaków urodzonych w haremie pozostanie w grupie, dopóki nie osiągną dojrzałości płciowej (zwykle o około dwa lata), po czym najwyższy ogier będzie ich ścigał ze stada. Nawet źrebaki i klacze, które nie są usuwane ze stada, zwykle wychodzą same w wieku pięciu lat (kiedy są społecznie dojrzałe), aby dołączyć lub ustanowić inne haremy. Klaczki, które nie opuszczają swojego pierwotnego haremu, mają zwykle mniej potomstwa. Są to wszystkie skuteczne metody, dzięki którym natura zwalcza chów wsobny.
Młode ogiery, które zostały usunięte ze swoich pierwotnych stad, mogą pozostać same przez kilka miesięcy, zanim dołączą do innych samców płci męskiej, tworząc stada „kawalerskie”. Najbardziej dominującą jednostką z tych ogierów kawalerskich jest zwykle pierwszy, który nabywa klacz i rozpoczyna harem, po czym cykl ten trwa z innymi ogierami. Młode klaczki, które są świeżo ścigane ze swoich stad, mogą tymczasowo dołączyć do stada kawalerskiego w celu ochrony, ale często są również łączone w inne, bardziej ugruntowane haremy przez dominującego ogiera. Oprócz „fazy licencjackiej” ogiery rzadko są samotne; jeśli tak się stanie, ogier jest zwykle za stary lub w inny sposób niezdolny do przyłączenia się lub utrzymania haremu.
O ile ranking stada w ogierach opiera się głównie na ich dostępie do klaczy i klaczy, o rankingu wśród klaczy decyduje zwykle to, które klacze mogą poprowadzić stado do zasobów lub zaoferować ochronę stada. Kiedy harem porusza się jako jednostka, dominująca samica często prowadzi z przodu, a dominujący ogier podąża tuż za stadem, aby upewnić się, że wszystkie jego klacze i źrebaki dotrzymują kroku. Ponieważ haremy składają się głównie z kobiet, to kobiety decydują, czy opuszczą harem, czy pozostaną z nim; jest to zwykle oparte na czynnikach takich jak liczba i jakość ogierów oraz ilość dostępnych zasobów. Samice dominujące mogą skutecznie zakłócać pielęgnację źrebiąt mniej samic; może to być wariant „przetrwania najsilniejszych”, ponieważ źrebięta z bardziej dominujących klaczy mają większe szanse na przeżycie, jeśli nie konkurują o zasoby z źrebiętami z mniej dominujących klaczy. Jak wiele zwierząt w stadzie społecznym, klacze mogą nawiązywać „przyjaźnie” i preferencyjnie się pielęgnować. Choć niektóre z tych zachowań mogą się wydawać bezlitosne, ten wzór jest typowy dla wielu gatunków stada; Hierarchia jest ustalana przede wszystkim przez zwierzęta niższego rzędu, które ustępują zwierzętom wyższego rzędu, a nie przez wyniki walki lub zabijania.
Skutki rankingu występują nie tylko między poszczególnymi osobnikami, ale także między samymi stadami. Stada z wieloma ogierami dominują nad haremami tylko z jednym ogierem. Jest to najprawdopodobniej spowodowane tym, że ogiery niższej rangi w stadzie prowadzą większość walk między stadami, próbując ukraść klacze dla siebie. Stada, które zajmują dany obszar lub korzystają z zasobów (takich jak wodopój, pasące się tereny itp.), Mają tendencję do zatrzymywania go przez długi czas, utrzymując inne haremy z dala. Haremy, a także poszczególne konie w nich, stosują określone wzorce znakowania kału jako formy komunikacji.
Choć niektóre z tych zachowań mogą się wydawać bezlitosne, ten wzór jest typowy dla wielu gatunków stada; Hierarchia jest ustalana przede wszystkim przez zwierzęta niższego rzędu, które ustępują zwierzętom wyższego rzędu, a nie przez wyniki walki lub zabijania.
Hodowla i ciąża
Trzy fazy zachowań seksualnych u koni to zachowanie zalotów, kojarzenie się i zachowanie po kryciu. Podczas zalotów ogier zbliży się do klaczy w rui (lub w cieple), pyszni się, wącha, pielęgnuje ją i pielęgnuje, często okazując reakcję uciekinierów (podnosząc głowę, zwijając górną wargę i wdychając przez nozdrza), aby dalej określić jej stan hormonalny. Jeśli klacz nie jest jeszcze w fazie receptywnej, może piszeć, kopać lub uciekać, aby pokazać ogierowi, że nie jest jeszcze gotowa do hodowli. Owulacja zwykle występuje na 36 godzin przed końcem rui, do tego czasu zachowanie rujowe zaczyna spadać. Kiedy klacz będzie gotowa, stanie nieruchomo zadami do ogiera, odchyla ogon, oddaje mocz, „mruga” sromem i pozwala ogierowi dosiąść się. W naturalnych warunkach na pastwiskach hodowla może osiągnąć 100% sukcesu w zaimpregnowaniu klaczy, podczas gdy kontrolowana lub „hodowla ręczna” może osiągnąć jedynie 50–60% sukcesu. Wynika to prawdopodobnie ze zwiększonej znajomości koni, wyższej płodności z powodu dłuższych zalotów i zmniejszonej agresji.
Ciąża u koni trwa zwykle od 315 do 365 dni, przy czym średnia 340 dni. Elementy kontrolujące długość ciąży obejmują stan odżywienia, porę roku (krótszą, jeśli hoduje się późnym latem) i płeć (nieco dłuższy, jeśli źrebię jest płci męskiej). Klacze prawie zawsze dostarczają w nocy, nawet jeśli mają zapewnione stałe sztuczne światło. Po porodzie natychmiast wiąże się klacz i źrebię. Koń jest zwierzęciem ofiarnym, więc źrebię uczy się stać i chodzić w ciągu kilku godzin po urodzeniu. Pielęgniarstwo jest inicjowane instynktownie przez źrebaka, a zatrzymywane przez klacz.
Etapy i objawy cyklu rujowego klaczy
| Etap cyklu | Objawy | Znaczenie |
|---|---|---|
| Wczesne (dni 1-3) | Mieszane sygnały; może piszeć, kucać, podnosić ogon i rozpylać mocz, ale nie pozwoli na zamontowanie ogiera. | Mare chce zainteresować i podniecić ogiera, ale nie pozwoli mu jeszcze rozmnażać się z powodu braku owulacji. |
| Pełny (dni 4 i 5) | Daje wszystkie sygnały (pisk, kucanie, podnoszenie ogona, spryskiwanie) i umożliwia zamontowanie ogiera. | Jajko jest w trakcie lub zbliża się do owulacji. Klacz będzie rozmnażać się, ponieważ posiadanie nasienia w rogu macicy na tym etapie zwiększa szanse na poczęcie. |
| Późno (dni 6 i 7) | Mieszane sygnały tak samo jak wczesne upał. Niektóre nadal pozwalają na zamontowanie ogiera, inne nie. | Zachowanie może, ale nie musi, pozwolić na zapłodnienie, ponieważ jest to możliwe w ciągu kilku godzin po owulacji, ale mniej prawdopodobne na tym etapie. |
| Anestrus (nie w upale) | Nie szuka interakcji z ogierem. Jeśli zbliża się ogier, niektóre klacze mogą działać agresywnie. | Okres bezczynności seksualnej. Jeśli nastąpiło poczęcie, przewód macicy zmienia swoje chemiczne i fizyczne środowisko, aby utrzymać płód. |
Koń jest zwierzęciem ofiarnym, więc źrebię uczy się stać i chodzić w ciągu kilku godzin po urodzeniu.
Wczesne życie
W pierwszych miesiącach życia źrebięta są w pełni zależne od matek i mają minimalną interakcję z innymi końmi w haremie. Po około dwóch miesiącach zaczyna się pstrykanie (zgryzanie zębów). Pstryknięcie to behawioralny wyraz twarzy, w którym wargi są cofnięte, a zęby są zaciśnięte. Jest prezentowany przez źrebięta dorosłym koniom, zwłaszcza ogierom. Jego funkcją może być zmniejszenie agresji ze strony dorosłych, sposób stwierdzenia: „Jestem tylko dzieckiem, nie rób mi krzywdy”. Można to również wytłumaczyć jako wypierane zachowanie pielęgniarskie (pielęgniarstwo w powietrzu). Zrywające szczyty w wieku dwóch miesięcy, a następnie stale maleją. To zachowanie nie jest tym samym, co klapsy; klapsy są agresywnym zagrożeniem, w którym uszy są rozluźnione, usta są otwarte, a usta trzeszczą, ale wargi nie są cofnięte.
W wieku około trzech miesięcy źrebaki wchodzą w okres socjalizacji. Do tego czasu gra jest zazwyczaj samotna. W tym momencie źrebaki zaczynają odkrywać i bawić się z innymi źrebakami. W grze występują różnice płci; źrebaki grają częściej niż klaczki, a gry między źrebakami różnią się od gier między klaczami. Colty koncentrują się bardziej na walce i wspinaniu się podczas gry, podczas gdy klaczki bardziej koncentrują się na wyścigach i pielęgnacji. Klaczki będą pielęgnować zarówno klacze, jak i źrebaki, podczas gdy źrebaki mają tendencję tylko do pielęgnacji klaczy. Zostało to zinterpretowane jako prawdopodobna praktyka dotycząca przyszłych zachowań zalotów. Zabawa jest ważnym doświadczeniem społecznym dla normalnego rozwoju społecznego i interakcji w życiu dorosłym. Po około czterech miesiącach źrebaki zaczynają rozwijać bardziej niezależne osobowości i spędzają więcej czasu na okazywaniu zachowań dorosłych, takich jak wypas i stojąc w spoczynku.
Młode konie zachowujące się podczas snapowania („Chrupanie zębów”) w obecności starszego konia.
Znaczenie ruchu na koniu
Swobodny ruch jest głównym czynnikiem rozwoju młodych koni. Wiele problemów z zachowaniem koni domowych często wiąże się z zamknięciem; nie ewoluowały, aby stać w straganach lub małych wybiegach przez cały dzień. Typowe zachowania związane z uwięzieniem obejmują agresję hodowlaną, żucie drewna, szopowanie, pica, chodzenie po kabinie, tkanie, łapanie i samookaleczanie. Zachowaniom takim często można zapobiec, uzyskując dużo czasu i aktywności fizycznej; jednak takie zachowania często powodują ból głowy, który należy odwrócić lub opanować po ich ustaleniu. W zdziczałych warunkach konie spędzą co najmniej 60% swojego dnia na poszukiwaniu i odkrywaniu oraz jedzą wiele małych posiłków dziennie. Ogólnie rzecz biorąc, resztę czasu konia spędza się na odpoczynku, angażowaniu się w działania społeczne z innymi członkami stada i urzekaniu ludzi ich pięknem i wolnym duchem. Dla lekarzy weterynarii poszukujących więcej informacji na temat zachowań społecznych koni i sposobu wykorzystania tej wiedzy w swojej praktyce, Equine Behaviour: Guide for Veterinarians and Equine Scientists jest doskonałym źródłem bardziej szczegółowych informacji.
